Het allemansrecht is een uniek Scandinavisch concept dat iedereen het recht geeft om vrij van de natuur te genieten. Wandelen, fietsen, (wild)kamperen, zwemmen en wildplukken. Het kan allemaal! Het allemansrecht is geldig in Finland, Noorwegen en Zweden, en draagt bij aan de sterke verbinding tussen mens en natuur. Wel zijn er natuurlijk een paar regels om aan te houden. In deze blog leg ik daarom uit wat het allemansrecht precies betekent en welke regels er allemaal gelden.

Wat betekent het allemansrecht en welke regels gelden er?

Het allemansrecht, ook wel bekend als allemansrätten (Zweden), allemannsretten (Noorwegen) en jokamiehenoikeus (Finland), is een Scandinavisch recht om vrij te genieten van de natuur. Het recht geeft mensen de vrijheid om te wandelen, skiën, fietsen, zwemmen, varen, paardrijden, wildplukken en kamperen met een tent. Voorwaarde is wel dat er geen schade aan de natuur wordt aangericht en er rekening wordt gehouden met mens en dier. Het allemansrecht geldt in Finland, Noorwegen en Zweden, en is voor iedereen. Het staat symbool voor vrijheid en draagt bij aan de sterke verbinding tussen mens en natuur.

Maar hoewel het allemansrecht een grote mate van vrijheid biedt, gaat het ook hand in hand met verantwoordelijkheden. Denk aan het respecteren van de natuur, maar ook het überhaupt houden aan de regels van het allemansrecht. Door de toenemende populariteit van Scandinavië als vakantieregio, is er namelijk steeds meer overlast. Van mensen die hun afval niet opruimen en mensen die te dicht bij wilde dieren in de buurt komen tot wildkamperen met een camper. Het allemansrecht is een groot goed en het zou zonde zijn als dat verdwijnt doordat wij ons niet aan de regels houden en daardoor voor overlast zorgen.

Hieronder leg ik daarom voor verschillende buitenactiviteiten de regels van het allemansrecht uit. In de basis geldt dat je de natuur niet mag beschadigen, dieren en bewoners niet tot overlast mag zijn en dat je de activiteiten niet of in beperkte mate mag uitoefenen op gecultiveerd land, natuurgebieden en nationale parken. Los daarvan zijn er per activiteit nog een aantal losse regels of richtlijnen om rekening mee te houden. Goed om te weten is dat dit per land en seizoen ook nog wat kan verschillen, al lijken veel regels wel op elkaar. Lees je daarom altijd goed van tevoren in en houd je aan de regels, ook als een ander dat niet doet.

Wandelen, skiën en langlaufen
De grootste vrijheid binnen het allemansrecht heb je als je gewoon gaat wandelen (of in de winter skiën/langlaufen). In principe mag je overal in de natuur wandelen, alleen niet over het terrein bij een huis waardoor je mogelijk de bewoners tot overlast bent en gecultiveerde grond zoals weilanden, tuinen etc.

Fietsen
Je mag fietsen in de natuur en op privéwegen of paden. Je mag echter niet over het terrein van een huis rijden. Dit i.v.m. het storen van de bewoners en het mogelijk kapot rijden van het terrein. Hetzelfde geldt voor gecultiveerde gronden zoals weilanden, tuinen en andere soortgelijke gebieden. Je mag wel fietsen over wandelpaden, al zijn deze wel bedoeld voor mensen te voet. Je moet dus voorzichtig fietsen en altijd voorrang verlenen aan joggers en wandelaars. Wees verder voorzichtig bij het off-road fietsen. Met name bij een actievere fietsstijl en banden met een grof profiel zoals bij mountainbiken, kan de grond makkelijk beschadigd raken. Fiets daarom niet over gevoelige grond zoals mos, rotsen, weiden, moerassen en vennen. Belangrijk om nog even te vermelden is dat dit deel van het allemansrecht niet van toepassing is op een elektrische fiets. Dit wordt gezien als een gemotoriseerd voertuig en valt buiten het allemansrecht.

Kamperen met een tent
Binnen het allemansrecht is wildkamperen met een tent toegestaan. Voor een nacht of twee mag je twee tot drie tenten in de natuur opzetten. Voor grotere groepen heb je toestemming van de grondeigenaar nodig. Verder is het belangrijk om je tent neer te zetten op een plek die ver weg ligt van huizen (vaak wordt minimaal 150 meter als richtlijn aangehouden) en niet op gecultiveerd land. Kamperen is niet toegestaan in bepaalde recreatiegebieden en nationale parken.

Wildkamperen met een camper in Finland, Noorwegen en Zweden
Wildkamperen met een camper wil ik nog even extra benoemen in deze blog. Want hoewel vaak anders wordt gedacht (en vooral veel wordt gedeeld op social media), is het allemansrecht niet van toepassing op gemotoriseerde voertuigen. De regels voor onder andere wildkamperen in de natuur gelden dus niet voor een auto, camper of zelfs een elektrische fiets. Sterker nog, wildkamperen en offroad rijden met een gemotoriseerd voertuig is verboden. Met betrekking tot kamperen is het allemansrecht dus alleen van toepassing op kamperen met een tent.

Meer over de regels voor wildkamperen met een camper in Scandinavië lees je hier.

Zwemmen, varen en schaatsen
Het allemansrecht geldt zowel voor land als voor water. Je kan dus in principe ook overal zwemmen, varen en schaatsen, al gelden ook dezelfde regels: niet storen en niets kapot maken. Je mag dus niet zwemmen, varen, aanmeren of schaatsen in de buurt van een huis waarbij je bewoners mogelijk tot overlast bent. Ook zijn deze activiteiten niet of in beperkte mate toegestaan in nationale parken, natuurreservaten en vogelreservaten. Verder moet je je natuurlijk aan de lokale vaarregels zoals snelheidslimieten houden en beschikken over de juiste papieren indien nodig (zoals bijvoorbeeld een vaarbewijs).

Paardrijden
Paardrijden wordt vooral door locals gedaan, maar toch goed om ook deze buitenactiviteit te noemen omdat het wel onder het allemansrecht valt. Het grote risico met paardrijden is namelijk het beschadigen van de grond. Je mag daarom niet paardrijden op gronden waar het risico bestaat dat de grond beschadigd. Denk aan zachte paden die vaak gebruikt worden voor wandelen, maar ook gemarkeerde/geprepareerde skipistes, het terrein van een woning en gecultiveerd land.

Wildplukken
Binnen het allemansrecht is het toegestaan om wild te plukken. Dit gaat bijvoorbeeld om bessen, paddenstoelen en bloemen. Houd er wel rekening mee dat je niet zomaar mag wildplukken op iemand zijn eigendom (je mag bewoners tenslotte niet storen of de plek beschadigen) en dat er ook in nationale parken beperkingen kunnen zijn m.b.t. wildplukken. Het wildplukken van beschermde soorten is sowieso verboden. Let er verder op dat sommige bessen en paddenstoelen giftig kunnen zijn. Weet daarom wat je doet of ga op pad met een ervaren gids.

Jagen en vissen
Goed om te weten is dat activiteiten zoals jagen en vissen buiten het allemansrecht vallen. Je hebt hier vaak een vergunning voor nodig. Vrij vissen mag wel op zoutwatervissen (in Noorwegen) en bij de vijf grote meren in Zweden: Vänern, Vättern, Mälaren, Hjälmaren en Sjorsjön.

Honden
Neem je jouw hond mee op vakantie? Dan zien de Scandinavische landen graag dat je deze altijd aangelijnd hebt. Wil je jouw hond toch graag los laten lopen? Zorg er dan voor dat je jouw hond goed onder controle hebt. Als je hond toch achter wilde dieren aangaat of neigingen vertoond om vee te bijten, loopt deze – afhankelijk van het land, de regels en het incident – het risico te worden neergeschoten. Het verplicht aanlijnen van honden geldt sowieso in nationale parken (in sommige nationale parken zijn honden überhaupt niet toegestaan), veel natuurgebieden en gebieden waar rendieren worden gehouden of verplaatst worden, en in de periode tussen 1 maart en 20 augustus (Zweden) of het voorjaar en de zomer (Noorwegen). Dit omdat veel dieren dan jongen krijgen en daardoor extra kwetsbaar zijn.

Vuur maken
Wil je een kampvuur maken of koken boven het vuur? Weet dan dat er van 15 april tot 15 september in Noorwegen een verbod op open vuur geldt. Finland en Zweden hebben geen specifieke periode op een vuurverbod, maar daar gelden wel andere regels. Zo mag je in Finland alleen vuur maken op daarvoor bestemde vuurplaatsen en geldt in alle landen een streng vuurverbod als er waarschuwingen worden afgegeven i.v.m. langdurige droogte en het verhoogde risico op bosbranden. Maak sowieso alleen een vuur als de omstandigheden veilig zijn. Dit is bijvoorbeeld het geval als het lange tijd heeft geregend of je niet vlakbij bebost gebied bent. Maak ook nooit een vuur op vegetatie zoals mos, veengebieden of humusrijke bosgronden. Vuur kan op deze plekken niet alleen sneller verspreiden, maar het kan ook onopgemerkt in de grond gaan smeulen en later weer oplaaien. Een vuur maken op grind of zandgrond is daarom het beste. Of beter nog, op speciale vuurplaatsen (wat in Finland dus verplicht is) of met een veilige vuurstove zoals deze Solo Stove. Voor het aanmaken van het vuur mag je gebruik maken van losse takken en twijgen die op de grond liggen. Het is niet toegestaan om takken af te breken, schors af te snijden of omgevallen bomen te gebruiken voor het maken van een vuur. Let erop dat er tijdens een fire ban of stringent fire bans een streng stookverbod geldt i.v.m. het risico op bosbranden. Laat sowieso het vuur nooit onbeheerd achter, zorg dat er altijd water of een brandblusser in de buurt is om snel in te grijpen mocht het nodig zijn en blijf altijd even wachten na het doven van het vuur om er zeker van te zijn dat het echt uit is.

• In Noorwegen geldt een verbod op open vuur tussen 15 april en 15 september, al wordt het soms toegestaan op plekken waar het brandgevaar minder is, zoals aan zee of goedgekeurde plekken waar je een kampvuur mag maken
• In Finland mag je alleen een vuur maken op daarvoor bestemde vuurplaatsen
• Check lokale waarschuwingen over vuurverboden i.v.m. risico op bosbranden:
  Finland: https://www.ilmatieteenlaitos.fi/varoitukset
  Noorwegen: https://www.yr.no/en
  Zweden: https://www.krisinformation.se/detta-kan-handa/gras–och-skogsbrand/eldningsforbud

Dit artikel bevat een affiliate link. Lees hier meer over in de disclaimer.