Camper elektra schema
Om alle elektra in een camper op een logische en veilige manier aan te sluiten is het aan te raden om te beginnen met het maken van een camper elektra schema. Hiermee maak je een overzicht van alle elektrische apparatuur die je in de camper gaat gebruiken en hoe je deze met elkaar gaat verbinden.
In de basis is het vooral om op een overzichtelijke manier je eigen systeem te ontwerpen en dit te kunnen controleren. Op het gebied van elektra worden namelijk al snel fouten gemaakt en dat kan voor gevaarlijke situaties zorgen. Denk aan kortsluiting of brand door het gebruik van te dunne kabels bijvoorbeeld. Heb je enige kennis, maar ben je nog niet zeker van je zaak? Dan is een camper elektra schema ook handig om voor te leggen aan anderen om te controleren of je iets vergeten bent in je ontwerp.
Bewaar het camper elektra schema ook nadat je alle elektra hebt ingebouwd. Mogelijk doen er zich in de toekomst situaties voor waardoor je weer inzicht wilt in hoe je het ook alweer hebt gebouwd. Zo doet er zich mogelijk een keer een storing voor, gaat er apparatuur kapot die vervangen moet worden of wil je door andere wensen het systeem verder uitbreiden. Tegen die tijd ben je misschien allang weer vergeten hoe alles ook alweer in elkaar zit en met het schema weet je dan zo weer waar je moet zijn en welke aanpassingen je mogelijk moet maken. Zo’n camper elektra schema is dus om meerdere redenen handig om te maken en te bewaren.
Elementen elektra schema
In een camper elektra schema zet je de basis van alle elektra, maar let op dat je er niet te veel in verwerkt zoals in welke kastje iets zit. Je wilt namelijk alleen in het schema verwerken wat er tijdens het bouwen en daarna er toe doet om snel te begrijpen hoe het elektrasysteem in elkaar zit. Daarbij wil je zoveel mogelijk informatie op een efficiënte manier verwerken. In het schema verwerk je daarom eigenlijk alleen alle elektrische apparaten, zekeringen en kabels. Hiermee bepaal je wat waar precies moet komen en zorg je ervoor dat alles op een logische en veilige manier met elkaar wordt verbonden.
Elektrische apparatuur
In de basis zet je natuurlijk in het schema alle elektrische apparatuur die je allemaal in de camper wilt gebruiken. Denk aan de huishoudaccu, maar ook aan de omvormer, acculader, zonnepanelen en alle elektrische apparatuur die je daarop wilt aansluiten zoals de koelkast, verlichting en ventilator bijvoorbeeld.
Zekeringen
Een zekering beschermt de kabels en aangesloten apparatuur tegen schade. In de zekering zit een speciaal smeltdraad verwerkt die doorbrandt als er bijvoorbeeld kortsluiting ontstaat of als er door overbelasting te veel stroom door het systeem loopt. Door het smelten van de zekering wordt de stroomkring onderbroken en voorkom je dat er schade ontstaat aan de rest van je systeem. Een zekering plaats je in principe altijd tussen de huishoudaccu of accuschakelaar en voor de bekabeling van elk apparaat dat daarop wordt aangesloten. Zo kan het ene apparaat geen schade toebrengen aan het andere. De zekering waarde wordt bepaald door het maximale vermogen (Ampère) van wat het apparaat gaat verbruiken. Het aantal Ampère is niet altijd beschikbaar, rond het getal dan af naar boven en kies de eerst volgende beschikbare zekering.
Tip: Bij de zekeringen kun je eventueel direct aangeven welke zekering (Ampère) er gebruikt moet worden.
Kabels
Om alle elektrische apparatuur met elkaar te verbinden maak je gebruik van een rode en zwarte draad om het verschil tussen + en – duidelijk aan te geven. In een 12 Volt (DC) systeem in een camper gebruik je de kleur rood voor + en de kleur zwart voor –. Voor het 230 Volt (AC) systeem dat je gebruikt om apparatuur (zoals bijvoorbeeld het opladen van je laptop) via de omvormer te gebruiken heb je een Fase/Nul/Aarde draad nodig. In het camper elektra schema dat je onderaan dit artikel gratis kunt downloaden hebben we deze de kleur blauw gegeven.
Tip: Bij de kabels kun je eventueel direct aangeven welke kabeldikte er gebruikt gaat worden. In de basis kun je uitgaan van 5 Ampère per 1 mm², maar online zijn er ook handige tools beschikbaar waarmee je preciezer kunt berekenen welke kabeldiktes je nodig hebt.
Omvormer en 230 Volt
Het schema rondom de omvormer, acculader en de rest van het 230 Volt (AC) systeem vraagt wat extra aandacht. Doordat er veel stroom door dit systeem loopt en deze voor een dodelijke spanning kan zorgen is het zeer verstandig om extra beveiliging toe te voegen. Plaats daarom tussen de aansluiting van de camping/walstroom en de omvormer altijd een zekeringautomaat en na de omvormer een aardlekautomaat. Deze voorkomt dat er bij kortsluiting stroom via jouw lichaam wegstroomt door de stroomtoevoer direct te onderbreken. Check ook even de handleiding van de omvormer om te bepalen hoe je om moet gaan met de aarde.
Camper elektra schema maken
Waar en hoe je het daadwerkelijke camper elektra schema gaat maken is van ondergeschikt belang ten opzichte van het maken van het schema zelf. Als je bijvoorbeeld niet handig bent met computers is het ook prima om dit simpelweg op papier te doen. Gaat je voorkeur uit naar het maken van een digitaal schema, dan kan dit al met een simpel tekenprogramma zoals Paint. De gevorderden onder ons kunnen gebruik maken van programma’s zoals Microsoft Visio, Lucidchart of het gratis draw.io. Allen prima software (online en offline) waarbij je in de bibliotheek aanwezige symbolen of eigen afbeeldingen kunt gebruiken.
Bij het maken van een camper elektra schema is het slim om de volgorde van de stroom te volgen. Je begint dan met het plaatsen van de huishoudaccu en werkt vanaf daar alle elektra verder uit. De meest gehanteerde methode is om dit vervolgens van links naar rechts te tekenen of verticaal van beneden naar boven. Welke methode je kiest hangt af van je eigen voorkeur, net zoals of je liever afbeeldingen van de fabrikant gebruikt of liever een simpel vierkantje tekent en daarin aangeeft om welk apparaat het gaat. Het gaat tenslotte om het overzicht en niet hoe mooi of professioneel het eruitziet.
Download hier gratis een camper elektra schema. In de webshop vind je ook zelfbouw camper onderdelen en bestel je ons e-book camper bouwen.
27 Comments
Hallo, Je hebt een accubewaker tussen je accu en je 12volt gebruikers. Ik neem aan dat dit bedoeld is om de apparatuur af te schakelen als de accucapaciteit te ver is gedaald?
Moet je deze dan ook niet tussen de accu en de omvormer plaatsen, om te voorkomen dat de omvormer de accu te ver leegtrekt?
Groet,
Gatze
Hallo Gatze,
Daar heb je zeker een goed punt maar waar wel een afweging in gemaakt is. Vrijwel alle omvormers die ik gezien heb, hebben allemaal al een ingebouwde beveiliging tegen een te laag accu voltage. Daarmee voorkom je dat de accu te ver leeggetrokken wordt en dat je in het geval van een grote omvormer een zeer zware accubewaker moet plaatsen. Door de grote vermogens die een omvormer (kan) vragen moet hier namelijk wel rekening mee gehouden worden bij het kiezen van een accubewaker.
Belangrijk punt van aandacht is dat de accubewakers van Victron (BatteryProtect) slechts een stroomrichting hebben (IN > OUT of BATTERY > LOAD). Heb je een gecombineerde Acculader/Omvormer (Multiplus) dan kun je deze niet via een Batteryprotect aansluiten omdat je de accu dan niet kan/mag laden via de accubewaker. De Multiplus serie van Victron hebben allemaal wel een (instelbare) onderspanning bescherming.
Wil je (dubbele) zekerheid dat de accu niet leeggetrokken wordt door de omvormer en kan de accubewaker de (grote) vermogens aan, dan kan het zeker geen kwaad de omvormer via de accubewaker aan te sluiten.
Groet,
Niels
Met mijn vorige reactie ging het niet goed, plotseling verdwenen?
Ik heb een vraag over de omvormer. Je geeft aan :plaats daarom tussen de aansluiting van de camping/walstroom en de omvormer altijd een zekeringautomaat en na de omvormer een aardlekautomaat. In je schema staat het niet zo getekend. Ik wil een Victron MultiPlus IP21 12/500/20-16 VE.Bus, deze heeft een acculader en omschakelautomaat. Hoe moet deze in het schema worden opgenomen?
Bedankt alvast voor je antwoord.
Groet,
Peter
Hallo Peter, ivm spam en andere rare reacties moet een reactie eerst beoordeeld worden voordat deze te zien is, op die manier kunnen we deze ook direct beantwoorden. Als ik je vraag goed begrijp gaat het om het plaatsen van een zekeringautomaat vs aardlekschakelaar of gecombineerd in aardlekautomaat (alamat), in combinatie met een omvormer.
Over het nut (en onzin) van gebruik van een aardlekschakelaar in een camper (of boot) is best veel geschreven en hangt samen met het gehele circuit. Bij het systeem wat ik (en stroomwinkel/Victron) heb toegepast en aanraad is het ten eerste belangrijk de behuizing van de omvormer te verbinden met het chassis van de camper. Dit is van belang voor een goede werking van de aardlekschakelaar. In principe is het voldoende om voor de Multiplus (ingang) een zekeringautomaat te plaatsen. Wil je op zeker gaan dan zou je ook een aardlekautomaat (combi) kunnen nemen. Overweging hierbij kan zijn dat je vaak niet weet hoe betrouwbaar/in welke staat de aardlekschakelaar van de aangeboden walaansluiting is.
Aan de uitgang van de MultiPlus komt een aardlekautomaat (combi), dit is tenslotte waar kortsluiting en mogelijk aardlek kan optreden, ook als de walstroom niet aangesloten is.
In het schema is het wel zo getekend, maar misschien niet op de meest duidelijke manier. Van/naar de Multiplus gaat altijd via het zekeringkastje, maar ik zal proberen om in een nieuwe versie dit duidelijker neer te zetten.
Schematisch ziet het 230V/AC er als volgt uit:
Walstroomaansluiting > zekeringautomaat (of combi) > Multiplus > aardlekautomaat (alamat/combi) > stopcontacten/verbruikers
Hallo Niels,
Dankjewel voor je antwoord, hier kan ik mee verder!
Groet,
Peter
Dag Niels, Het “ding” wat onder de maxxfan in het min circuit zit, wat is dat? een aanduiding dat de min aan het chassis zit?
Hallo Hans, het gaat hier om een DC verdeelpunt voor de min om alles op samen te voegen voordat het naar de accu gaat met één (dikkere) kabel. Vanaf hier kun je ook naar het chassis inderdaad. Je hebt ze ook in andere uitvoeringen, ik vind dit zelf wel een prettig om de DC connecties van kleinere verbruikers zoals maxxfan, koelkast en verlichting op te verzamelen: dc-distributie.
Hallo Niels,
Ik heb nog een vraag over de aardlekschakelaar configuratie die je hierboven bespreekt. Je geeft aan: Walstroomaansluiting > zekeringautomaat (of combi) > Multiplus > aardlekautomaat (alamat/combi) > stopcontacten/verbruikers. Wat bedoel je met aardlekautomaat (alamat/Combi)? Is dat dan alleen een aardlekautomaat, of een combi van zekeringautomaat met aardlekautomaat? Alvast bedankt voor jouw reactie
Hallo Maarten,
Bedankt voor je vraag. Er bestaan inderdaad gecombineerde zekeringautomaat + aardlekschakelaars in één behuizing, wat ik persoonlijk voor deze toepassing erg prettig vind werken. Bijvoorbeeld de Hager ADA916G heb ik in onze campers toegepast.
Groeten, Niels
Ahh… duidelijk. Die strip zit bij mij in het zekeringkastje waar de verbruikers op aangesloten worden. Dank voor de uitleg.
Nog een vraag. Waarom het scheidingsrelais aangesloten op de hoofdschakelaar en niet direct vanaf de tweede zekering naar de accu?. Deze gedachte (voor zover ik het verhaal begrepen heb) ivm met overgangsweerstand van ieder component in die lijn, waardoor het spanningsverlies steeds groter word en uiteindelijk de dynamo, via de cyrix de HH accu blijft laden omdat deze een te lage spanning op de HH accu meet. Of sla ik de plank nu volkomen mis?
Hallo Hans,
Wat betreft overgangsweerstand zit je goed, dit moet je natuurlijk tot een minimum beperken. Maar naar mijn mening moet je dat bereiken dmv hoogwaardige op elkaar afgestemde materialen en niet per se door in te leveren op het ontwerp en veiligheid. De hoofdschakelaar zit er om het systeem spanningsloos te kunnen maken om veilig aan het systeem te kunnen werken, bij een defecte hh accu of bijvoorbeeld tijdens stalling. Ik verwacht eigenlijk ook niet dat de hoofdschakelaar een dusdanig grote impact heeft op de overgangsweerstand dat dit een noemenswaardig effect heeft op de laadspanning die de accu bereikt, de diameter en lengte van de gebruikte kabels heeft hier een veel groter aandeel in. De Cyrix sluit niet wanneer deze geen accu detecteert (<2 Volt) dus staat de hoofdschakelaar uit dan komt er niet alsnog 12 Volt vanaf de dynamo. Overigens kun je vanaf de tweede zekering prima rechtstreeks naar de accu zonder de hoofdschakelaar, daar is technisch niet zoveel mis mee, maar je levert er m.i. mee in op gemak en veiligheid.
Dag Niels, nog een vraag. De min kant is helemaal uitbedraad in je schema. Moet de min kabel van de startaccu dan direct op de min van de HH accu, of op de min kant na de shunt.
Hallo Hans,
Wederom goede vraag, dat stukje mist eigenlijk in mijn schema zo te zien. De min kant van de startaccu of de koppeling met het chassis moet aan de min kant van de shunt. Met de shunt wil je meten hoeveel stroom er van/naar je HH accu gaat. Als de HH accu dan buiten de shunt om stroom krijgt (opgeladen wordt) door de dynamo, dan is dat buiten het zicht van de BMV.
Beste Niels. Duidelijk schema, toch nog een vraag. Hoe kan je voorkomen dat er 220 Volt op de invoerdoos komt als de omvormer spanning levert?
Hallo Mark,
Bedankt voor je vraag. De omvormer heeft een gescheiden in- en uitgang voor het 230 Volt circuit. De uitgang van de omvormer waar, indien ingeschakeld, 230 Volt staat is niet verbonden met de invoerdoos. Vanaf de invoerdoos ga je via een zekeringautomaat (eventueel inclusief aardlekdetectie) naar de ingang van de omvormer. Vanaf de uitgang van de omvormer (omvormer spanning) ga je via een zekeringautomaat+aardlekdetectie (eventueel gecombineerd: aardlekautomaat) naar de stopcontacten in de camper. Hopelijk beantwoord dit je vraag.
Groeten, Niels
Super mooi schema! Het enige wat me verbaast is dat de solar controller achter de hoofschakelaar zit. Als je de hoofdschakelaar uit zet en je paneel vangt zon waarvan het de energie niet kan overbrengen op de accu, brandt dan de zekering van je solar controller niet door?
Ik ben ind e veronderstelling dat als ik mn accu uitschakel om wat voor reden dan ook, dat ik dan eerst de min-kabel van mn zonnepaneel naar mn solar controller moet loskoppelen om dit te voorkomen…
Hallo Martin, dankjewel voor het downloaden en waarderen van het schema! De hoofdschakelaar is bedoeld om de accu los te koppelen van het systeem, bijvoorbeeld tijdens stalling, vervangen of om spanningsloos aan het systeem te kunnen werken. Het zal absoluut niet zo zijn dat de zekering van de solar controller doorbrandt in dat geval. De meeste MPPT’s zullen ook niet inschakelen/opstarten als er geen accu aanwezig is, opgevangen energie door het zonnepaneel wordt dan simpelweg niet gebruikt. Er staat wel een spanning opgewekt door het zonnepaneel maar er gaat geen stroom lopen. Het kan natuurlijk geen kwaad om een extra schakelaar (en/of zekering) te monteren tussen zonnepaneel en controller, maar houd dan wel rekening met de mogelijk hogere voltages afkomstig van zonnepanelen (met name wanneer in serie geschakeld).
Groeten, Niels
Hoi Niels,
Ik heb nog een vraag over de zekering en aardlek die je hebt toegepast achter de omvormer. Ik gebruik de Victron MultiPlus C 12/2000/80-30. Hoeveel A heb je die zekering/aardlek genomen? Deze omvormer kan 4000W piek leveren, dus dat is meer dan 16A (en dan heb je ook nog de walstroom die erbij opgeteld wordt)
Alvast bedankt voor jouw reactie
Hoi Maarten,
De zekering is voornamelijk om de bedrading en stopcontacten te beschermen tegen overbelasting, daarnaast verwacht ik in onze camper ook nooit meer dan 16A te willen gebruiken, in onze camper heb ik dus tweemaal een Hager ADA916G gebruikt. Dat is een 16A (b-karakteristiek) aardlekautomaat. Een B-karakteristiek kan overigens ook piekstroom van meer dan 16A toestaan, wel kortstondig. Zou je meer dan 16A willen gebruiken dan zou ik het verdelen over meerdere groepen en is het verder afhankelijk van de situatie. Kom je hiermee verder?
Groeten, Niels
Beste Niels. Handig en duidelijk schema. Twee vraagjes: als je niet aan de walstroom staat, is de CEE invoerdoos dan spanningsloos of staat ie op spanning via de omvormer? Hoe zou ik de zonnepanelen op mijn thuisnetwerk 220 Volt kunnen aansluiten bij niet gebuik van de camper? Groeten. Mark
Hallo Mark,
De CEE invoerdoos sluit je aan op de ingang van de multiplus, de omvormer uitgang staat hier los van en gaat naar de stopcontacten in de camper. Heb je een losse omvormer en acculader, dan sluit je de CEE invoerdoos alleen aan op de acculader en de omvormer op de stopcontacten in de camper. Wil je, met een losse omvormer en acculader, toch de walstroom (automatisch) doorschakelen naar de stopcontacten om zo meer vermogen te hebben als je op de camping staat dan kun je gebruik maken van een omschakelautomaat. Een omschakelautomaat kan automatisch schakelen tussen omvormer en walstroom aansluiting met voorkeur voor deze laatste. De CEE invoerdoos mag absoluut niet op spanning staan als je niet aan de walstroom staat.
Om de zonnepanelen thuis aan te sluiten op het bestaande 230 Volt netwerk zul je een omvormer moeten hebben die hier geschikt voor is. Deze omvormers hebben vaak wel een hogere minimum spanning vanaf je zonnepanelen dan die voor in de campers, ik denk dat in serie schakelen dan al snel een vereiste is. Ik heb mij hier nooit verder in verdiept dus laat je goed voorlichten door een leverancier.
Beste, Ik heb een aantal vraagjes over de elektriciteitaansluiting.
1. ik ben niet van plan om een batterijlader te kopen (geen walstroom dus) enkel een omvormer. Ik vroeg me af of een zekerautomaat en aardlekdetectie dan nog nodig zijn? Hebben omvormers die niet ingebouwd?
2. Hoe verbind je meerdere stopcontacten met elkaar? in serie of parallel? als je wel nog een zekerautomaat of aardlekdetectie nodig hebt moet je er dan meerdere als je bv 3 stopcpntacten met elkaar verbindt?
3. wat heb je gebruikt om 3 weg connecties te maken? om de lichten bijvoorbeeld met elkaar te verbinden moet je 3 draden met elkaar verbinden gebruik je hiervoor zo een lasklem of kroonsteen of iets anders?
4. Als ik een busbar gebruik na de hoofdschakelaar met elke draad zijn eigen zekering moet er dan nog een zekering voor de hoofdschakelaar en hoeveel Ampère moet die als de accu 220Ah is? dit zie ik namelijk veel op andere schema’s?
5. tot slot als ik meerdere usb aansluitingen zoals in het schakelpaneel verbindt moet dit dan in serie of parallel en moet ik dan de zekering uitrekenen naargelang de gecombineerde ampere of naargelang de amperes van 1 usb aansluiting? als ik bv 3 4.2 ampere usb aansluitingen verbind = 12.6A dus 15A zekering of 5A zekering?
Sorry voor de vele vragen ik hoop dat je op enkele het antwoord weet alvast bedankt!
Hallo Thomas,
Geen probleem dat je veel vragen hebt, ik ga ze proberen zo volledig mogelijk te beantwoorden.
1. Ik ken geen omvormers met ingebouwde zekeringautomaat en/of aardlekdetectie. Er zit meestal wel een ‘overload’ (en soms kortsluiting) bescherming in maar de grotere omvormers kunnen aanzienlijk meer leveren dan wat je normaal gesproken zou afzekeren op 16A bijvoorbeeld. Het is dus afhankelijk van de situatie en type omvormer. Er zijn ook omvormers waar je direct je apparatuur op aansluit, dat beschouw ik als een andere situatie dan wanneer je een vast (uitgebreid) 230V systeem aanlegt in de camper met stopcontacten op meerdere plekken.
2. Na je zekeringautomaat (of gecombineerde aardlekautomaat) kun je de verschillende stopcontacten aansluiten met een (Wago) lasklem, parallel aansluiten krijgt zeker mijn voorkeur boven serie, dat is in huis ook nauwelijks toegestaan. Het is dus niet nodig om voor ieder stopcontact een zekering te plaatsen. Let wel op dat je alles met de juiste diameter kabel aansluit (flexibel 2,5mm2 met adereindhulzen) en niet wisselende diameters achter dezelfde zekering.
3. Daarvoor gebruik ik inderdaad een lasklem. Wago heeft mooie degelijke lasklemmen waar flexibel zelfs direct in mag. Kroonsteen is wat mij betreft verboden. Ik soldeer ook nog wel eens wat verbindingen als het om 12V DC (1-op-1 of 1-op-2) verbindingen gaat, afhankelijk van de situatie dus.
4. Het is wel gebruikelijk in grote installaties om de busbar (zit niet in dit schema) zelf ook af te zekeren om de accu en bekabeling te beschermen tegen kortsluiten van de busbar tijdens werkzaamheden bijvoorbeeld. Op hoeveel Ampère je afzekert hangt af van je totaal gelijktijdig verbruik, daar bepaal je ook de draaddikte op en dus de zekering op.
5. Meerdere usb aansluitingen zoals in het paneel zou je wel in serie kunnen aansluiten omdat het zo naast elkaar zit, hou wel rekening met dat de draaddikte toereikend is voor de totale hoeveelheid stroom. De 4.2A USB aansluitingen zijn, neem ik aan, op 5V want dat is de USB spanning. Dat betekent dat ze 21,5 Watt per stuk zijn, op 12V kom je dan op minder dan 2A. Sluit je ze aan achter dezelfde zekering dan is een 10A zekering voldoende.
Succes en laat maar even weten mocht iets nog onduidelijk zijn!
Nog een vraag, inmiddels een Victron mppt 75 15 aangeschaft. De load wordt helemaal niet gebruikt / aangesloten in je schema.
De mppt wordt gebruikt alle zonneacculader en meer niet. klopt dat?
Hallo Hans,
Dat klopt, de load uitgang van de MPPT gebruik ik niet en zet de MPPT alleen in om de accu te laden dmv de zonnepanelen.
Ik zie dat u de Hager ADA916G aanraadt. Ik zag onlangs de Hager ADS916D en die was toch een stuk goedkoper. Is deze even goed? Die is ook een 2-polige b16/30mA dus ik zie het verschil niet meteen.
Hallo Klaas,
De ADS916D lijkt een klem aansluiting (quick connect) te hebben ipv schroef, dat kan met massieve koperen kern draad (VD draad bijvoorbeeld) erg prettig werken, met flexibele koperen kern draad kan dit wat lastiger monteren zijn doordat de draad+adereindhuls al snel te dik wordt. Ik raad absoluut af om met VD draad te werken in campers ivm breken. Verder zie ik geen verschil functioneel tussen beide modellen en ze zijn dus even goed, de ADS916D tref ik overigens niet in de catalogus van Hager.