In 1984 mag Sarajevo in Joegoslavië zich de trotse organisator noemen van de Olympische Winterspelen. Topsporters vanuit de hele wereld strijden hier om die ene belangrijke gouden plak, maar nog geen decennia later wordt er in de stad niet alleen meer gevochten om de medailles. Sarajevo wordt het decor van een bloederige burgeroorlog met de sportlocaties als trieste getuige.

Op de rand van de brug staat een plakkaat met hun namen. De twee jonge vrouwen zijn letterlijk het startschot van de Bosnische burgeroorlog, net zoals Frans Ferdinand dat eveneens in Sarajevo was voor het begin van de Eerste Wereldoorlog. De jonge vrouwen worden tijdens een demonstratie fataal geraakt door een sluipschutter. Ze zijn de eersten, maar zeker niet de laatsten. Sarajevo zal daarna nog vele schoten en bombardementen te verduren krijgen. De dood van de onschuldige vrouwen is slechts het begin.

Leve Bosnië en Herzegovina!

Het is aan het begin van de jaren negentig wanneer Joegoslavië de eerste scheurtjes begint te vertonen. In 1991 besluiten Slovenië en Kroatië om definitief zelfstandig verder te gaan en verklaren zich onafhankelijk. Bosnië en Herzegovina doet het voorbeeld volgen en start een referendum zodat het volk zich democratisch kan uitspreken over de plannen. De meerderheid is voor onafhankelijkheid waarop het land zich op 2 april 1992 officieel losmaakt van Joegoslavië. De Bosnische-Serviërs vinden de uitslag echter ongrondwettelijk. Als reactie roepen ze hun eigen republiek uit en beginnen grote delen van het land op te eisen.

Dat gaat niet zonder slag of stoot. De opeisingen gaan gepaard met grof geschut en gruwelijke misdaden tegen de mensheid, waaronder etnische zuiveringen. Met dank aan buurland Servië en de restanten van het Joegoslavische Volksleger (toen één van de machtigste legers van Europa) die de Bosnische-Serviërs steunen in hun strijd. Op verschillende plaatsen door het hele land breken gevechten uit, maar het startschot wordt gegeven in de stad Sarajevo met het neerschieten van twee jonge vrouwen. Het is het startschot van een officiële burgeroorlog waarbij het eigen volk lijnrecht tegenover elkaar komt te staan.

Duizend bommen en granaten

Na de Olympische Winterspelen beleeft Sarajevo haar meest succesvolle jaren van de 20^e eeuw. Het grote sportevenement trekt nieuwe toeristen aan en is goed voor zo’n 17% van de inkomsten van het land. Dat welvarende sprookje komt jaren later ten einde wanneer Bosnië en Herzegovina zich opmaakt voor een onafhankelijke status. De stemmen zijn nog niet geteld, maar de Bosnische-Serviërs zien de bui al hangen en demonstreren er op los. Intussen verzamelen troepen van het Joegoslavische Volksleger zich in de heuvels rondom de stad Sarajevo. Als de onafhankelijkheid definitief wordt uitgeroepen wordt het eerste startsignaal gegeven met een schot van een sluipschutter, maar niemand weet dat dit slechts een opwarmertje is.

De burgeroorlog is een feit, maar vluchten is er niet bij. Sarajevo wordt omringd door de vijand waardoor inwoners als ratten in de val zitten. Wat volgt zijn 1395 dagen van belegering achter elkaar. Elke dag. Gemiddeld 329 bominslagen per 24 uur. Bewoners van de stad leven continu in angst en moeten het dagelijks leven oppakken met een voortdurend gebrek aan elektriciteit, schoon drinkwater, verwarming, medische zorg en voedsel. Hun enige hoop is een geheime tunnel die door het Bosnische leger vanaf het huis van de familie Kolar onder het vliegveld door wordt gegraven naar Centraal Bosnië. Omdat de vijand gebruik maakt van het vliegveld blijft de tunnel relatief ongeschonden en speelt het een belangrijke rol in de overleving van Sarajevo.

Erfenis Olympische Winterspelen Sarajevo

In Sarajevo wordt geschiedenis geschreven door als eerste socialistisch land de Olympische Spelen te organiseren. Het wordt een groot succes, maar de burgeroorlog maakt van de bruisende stad Sarajevo een ongelukkige verliezer. Ironisch genoeg doen de sportlocaties zelfs dienst als artilleriepost voor de Bosnische-Serviërs. De locatie op de berg Trebević wordt oorspronkelijk gekozen vanwege het uitzicht over de stad, maar later is ditzelfde uitzicht vooral geschikt als vizier. Vanuit de heuvels rondom de stad en de sniper holes in de bobsleebaan wordt Sarajevo jarenlang flink onder vuur genomen. Naar schatting zijn hierbij 12.000 mensen gedood en 50.000 mensen gewond geraakt. De ooit zo Olympische trots is nu slechts getuige van een bloederig drama.

Inmiddels is de rook opgetrokken en is Sarajevo bezig aan een inhaalactie. De stad leeft op en is één van de populairste trekpleisters van het land. Het Olympische Dorp met de oude bobsleebaan en skischans liggen er wat verlaten bij, maar de groene omgeving is een vredige plek waar stadsbewoners in het weekend komen picknicken met vrienden en familie. De sportlocaties zelf zijn overgelaten aan de natuur en een enkele graffiti artiest grijpt de kans om de plek te voorzien van zijn of haar kunstwerken. De rust lijkt weer teruggekeerd, maar of dat zo blijft is de vraag. 20 jaar na dato zorgt de ingewikkelde politiek nog steeds voor verdeeldheid. Verbindende politieke partijen krijgen nauwelijks voet aan de grond omdat nationalisten vooral blijven praten over het verleden. Bewoners van verschillende etniciteiten blijven daardoor lijnrecht tegenover elkaar staan, al zorgt het bij sommigen juist voor verbinding. Hoop doet leven, maar met de overheersende haat blijft de angst voor het uitbreken van een nieuwe burgeroorlog.

Nee, de strijd is hier nog niet gestreden…

Hoe kom je er?
De oude bobsleebaan in Sarajevo is gelegen op de berg Trebević met uitzicht op de stad en is speciaal gebouwd voor de Olympische Winterspelen van 1984. Een klein uur verderop ligt de oude skischans op de Igman berg. Hier ligt ook het voormalige Olympische hotel gevestigd. De oude Olympische sportlocaties van Sarajevo zijn te bezichtigen, maar het is wel even zoeken gezien er geen bewegwijzering is naar de locaties. Hieronder vind je de exacte GPS coördinaten. Maar pas op! Loop niet zomaar de omgeving van de locaties of verlaten gebouwen in. Tijdens de burgeroorlog zijn door Bosnische-Serviërs duizenden landmijnen in het gebied neergelegd en nog niet alles is opgeruimd.

Parkeerplaats oude skischans Sarajevo: 43.7687027, 18.2468523
Parkeerplaats oude bobsleebaan Sarajevo: 43.8374374, 18.4505685
Parkeerplaats oud Olympisch hotel Sarajevo: 43.7434733, 18.2789594

Meer lezen over Bosnië en Herzegovina?
– Reisverhaal over de genocide in Srebrenica